hoán vị gen là dạng bài tập thường nằm trong các câu ở mức độ ứng dụng cao trong đề thi THPT QG. Đây được xem là 1 trong các nội dung quan yếu và rất khó trong chương trình sinh học lớp 12. Để có thể có được điểm số tuyệt đối ở những bài tập kết liên gen và hoạn gen, sỹ tử cần nắm thật chắc lý thuyết và học tập thật phổ thông phần bài tập này.
1. hoạn gen là gì? Thế nào là tần số hoán vị?
1.1. thể nghiệm của Moocgan
giải thích kết quả thể nghiệm của Moocgan:
trong khoảng kết quả lai phân tích ở FB, Moocgan cho rằng trong quá trình tạo giao tử ở phép lai phân tích:
Ruồi (đực) thân đen, cánh cụt (\fracbvbv) giảm phân tạo một loại giao tử bv.
Ruồi (cái) F1 (\fracBvbv) giảm phân tạo 4 loại giao tử với tỷ lệ ko bằng nhau: giao tử BV = bv = 41%; Bv = bV = 9%.
Hiện tượng này xuất hiện là do trong thời kỳ giảm phân giao tử ở ruồi (cái): 2 gen B và V cũng như b và v kết liên ko hoàn toàn, đã xảy ra hiện tượng thiến giữa alen B và alen b dẫn tới sự xuất hiện thêm 2 cái giao tử Bv và bV, dẫn đến sự tổ hợp lại những tính trạng cha mẹ.
cơ sở tế bào học của hiện tượng hoạn gen:
Tại kỳ phần đầu của giảm phân một, ở 1 số tế bào đã xảy ra hiện tượng tiếp hợp và bàn luận chéo giữa 2 crômatit khác nguồn trong 4 crômatit của cặp NST tương đồng → Kết quả là các gen có thể đổi vị trí cho nhau và làm cho xuất hiện những tổ hợp gen mới.
Tổ hợp gen mới gồm có 2 câu lạc bộ giao tử:
- Giao tử liên kết.
- Giao tử hoán vị.
1.2. định nghĩa hoán vị gen và tần số hoán vị
- hoán vị gen là hiện tượng những gen cộng nằm trên 1 NST nhưng liên kết ko hoàn toàn trong quá trình phân bào. kết thúc giảm phân tạo ra tổ hợp giao tử mới.
- Tần số hoán vị gen là thước đo xác định khoảng cách khá giữa các gen nằm trên 1 NST. Tần số hoán vị gen (Khoảng Phương pháp tương đối) nao núng trong khoảng 0%-50%.
- Đặc điểm của hoạn gen:
Tần số thiến được xác định bằng tỉ lệ % số cá thể với tái tổ hợp gen:
Tần số hoán vị gen (f) = (Số cá thể có kiểu hình tái tổ hợp)(Tổng số cá thể đời con)x100
Tần số số hoán vị gen (f) bằng tổng tỷ lệ những giao tử sở hữu gen thiến.
Tần số thiến gen (f) giữa hai locus gen nào ấy luôn \leqslant 50%.
hai. Nội dung của quy luật hoạn gen
- Trong thời kỳ giảm phân, đã xảy ra sự tiếp hợp và bàn luận chéo giữa các crômatit khác cỗi nguồn trong cặp tương đồng trong kì phần đầu của giảm phân I, dẫn tới hiện tượng thiến gen làm cho xuất hiện tổ hợp gen mới.
- Vì sở hữu hiện tượng tiếp hợp - bàn thảo chéo nên trong thực tiễn số cộng đồng luyện tập gen liên kết phổ biến hơn số NST trong bộ NST đơn bội (n) của loài.
- Đối mang những cùng đồng học tập gen kết liên ở trạng thái đồng hợp hay chỉ với 1 cặp dị hợp tử thì lúc xảy ra hoạn gen cũng sẽ không gây hậu quả gì.
- 2 gen nằm càng sắp nhau lực kết liên càng to thì tần số hoạn gen càng nhỏ → Tần số hoạn gen tỉ lệ thuận mang khoảng phương thức giữa những gen trên NST.
- Tần số thiến gen (f) bằng tổng tỷ lệ các giao tử với gen hoạn.
- hoán vị gen thường có tần số ko bao giờ vượt quá 50%, chao đảo từ 0 – 50% → tỷ lệ giao tử hoán vị gen không vượt quá 25%.
- thiến gen với thể xảy ra ở một giới (VD: ruồi giấm, tằm dâu...) hoặc xảy ra ở cả hai giới (VD: đậu hà lan, người...). Tần số hoán vị gen ở mỗi giới cũng sở hữu thể khác nhau ở một số loài (VD: ở người, tần số hoán vị gen ở nữ thường cao hơn nam).
- Để xác định tần số thiến gen, người ta thường tiêu dùng phép lai phân tách.
3. hoạn gen sở hữu ý nghĩa gì trong thực tiễn?
- Ý nghĩa của hiện tượng hoán vị gen là tạo ra những giao tử sở hữu tổ hợp gen mới do vậy quá trình thụ tinh đã tạo ra vô khối các biến dị tổ hợp → tạo nguồn biến dị di truyền phong phú cho thời điểm tiến hóa -> làm cho nâng cao tính phổ quát của các loài giao hợp.
- Nhờ thiến gen mà những gen quý trên những NST tương đồng có khả năng tổ hợp sở hữu nhau khiến cho thành cộng đồng học tập gen liên kết mới rất với ý nghĩa trong tiến hóa và chọn giống.
- Xác định tần số hoán vị gen sẽ giúp xác định trình tự và khoảng phương thức tương đối giữa các gen trên NST trong việc thiết lập bản đồ di truyền.
- Việc dự đoán được khoảng thành tựu tương đối của những gen trên một NST cũng giúp những nhà công nghệ giảm được thời kì tìm đôi giao hợp -> nâng cao hiệu quả và năng suất giao phối.
* Bản đồ di truyền:
- Bản đồ di truyền (bản đồ gen) là bản đồ về trình tự sắp đặt và vị trí tương đối của các gen được xây dựng trên tần số hoạn gen.
- Khoảng cách giữa những gen được đo bằng tần số thiến gen (HVG); đơn vị đo khoảng Phương pháp được tính bằng tần số HVG gọi là centiMoocgan (cM) [1cM = 1% tần số HVG].
- nếu như biết được tần số hoán vị gen của 2 gen nào đó ta có thể tiên đoán được tần số các tổ hợp gen mới trong các phép lai, nhờ đó rút ngắn được thời gian tạo giống vì chẳng hề mất thời gian do chọn đôi giao phối 1 cách thức mò mẫm.
4. Mối quan hệ giữa hoạn gen và kết liên gen
- thiến gen xảy ra trên cơ sở ban đầu là các gen kết liên cộng nằm trên một NST nhưng xảy ra hoán vị do sự kết liên ko hoàn toàn. Theo cách hiểu khác, do khoảng Biện pháp các gen trên NST xa nhau -> nâng cao khả năng xảy ra hoán vị; hoán vị gen cũng ko chỉ phụ thuộc thuần tuý vào khoảng cách các gen trên 1 NST.
- dù rằng với xảy ra hiện tượng hoán vị nhưng thiên hướng chính yếu giữa các gen vẫn là hiện tượng liên kết và di truyền cùng nhau.
- Sau lúc sở hữu hiện tượng hoán vị gen ở kì mở đầu giảm phân 1 thì những gen sẽ tái xuất hiện trở lại hiện tượng kết liên gen do xu thế của các gen trên cùng một NST là hiện tượng liên kết.
5. những dạng bài tập thiến gen và giải pháp giải
Dạng 1: Xác định quy luật hoán vị gen
Tham khảo thêm tại:
https://vuihoc.vn/tin/thpt-hoan-vi-gen-516.html